Ongewenst gedrag en sociale veiligheid
17-07-2024
17-07-2024
Er wordt vaak gedacht dat het bevorderen van positief werkgedrag automatisch leidt tot een afname van negatief werkgedrag. Dat is onjuist. Onderzoek van Cropanzano en zijn collega’s toonde in 2017 aan dat positief en negatief werkgedrag psychologisch verschilt. Gedragingen als de weg versperren of voor iemand de deur openhouden zijn volledig verschillende soorten gedrag. Ook rechtvaardig en onrechtvaardig gedrag zijn geen tegenpolen van elkaar op een continuüm, maar verschillend gedrag.
Meten en aanpak
Voor een juiste beoordeling en interventie is het dus essentieel om positief en negatief werkgedrag apart te meten- ieder op hun eigen plus- en min pool-. Een hoge score op roddelen betekent niet automatisch een lage score op open communicatie. Positief en negatief gedrag bestaan naast elkaar binnen organisaties en beiden moeten worden geïnventariseerd voor een volledig beeld. Vervolgens richt het creëren van een sociaal veilige werkomgeving zich gelijktijdig op het verminderen van negatief gedrag en het bevorderen van positief gedrag.
De Arbowet en ongewenst gedrag
Onder de Arbowet valt ongewenst gedrag zoals agressie, geweld, seksuele intimidatie, pesten en discriminatie. De term sociale veiligheid dekt dit ongewenste gedrag en wordt toegepast in o.a. het onderwijs, publieke ruimtes en de gezondheidszorg. Het ongewenste gedrag omvat fysieke aanvallen (b.v. slaan, schoppen), materiele aanvallen (b.v. vandalisme, diefstal), psychologisch ongewenst gedrag (schreeuwen, vloeken, roddelen), sociocultureel negatief werkgedrag (v. b. naar sekse, ras, leeftijd, migranten), en digitaal wangedrag (b.v. via Twitter of GSM).
Sociale veiligheid is een systemische benadering, wat wil zeggen dat het niet om dader en slachtoffer alleen gaat, maar ook alle rollen eromheen zoals hulpjes van de dader, ondersteuners van het slachtoffer, bewuste wegkijkers, of aanstichters. Daarbij richt men zich op de bredere context waarin ook klanten, publiek of leerlingen onderdeel zijn van het risico.
Psychologische veiligheid wordt vaak gezien als de positieve tegenhanger van sociale onveiligheid en vindt zijn oorsprong in het teamleren. Teamleden leren beter als ze zich vrij kunnen uiten zonder angst voor negatieve consequenties door openheid over fouten, problemen bespreken, diversiteit omarmen en hulp vragen. Dit positieve gedrag is dus slechts gedeeltelijk de tegenpool van gedrag binnen sociale veiligheid en het verplichte arbobeleid.
Conclusie
Om sociale veiligheid in een organisatie te bevorderen, is het cruciaal om zowel negatief gedrag volgens de Arbowet als positief werkgedrag te onderzoeken. Positief en negatief werkgedrag bevatten verschillende psychologische gedragingen. De balans tussen deze gedragingen is essentieel en interventies en metingen moeten hierop worden afgestemd.
Dit artikel is geschreven door Cokkie Verschuren.